Cảnh báo từ WB: Giải ngân đầu tư công chậm đặt ra thách thức lớn

Giải ngân đầu tư công đang chậm lại

Theo báo cáo cập nhật kinh tế vĩ mô "Điểm lại Tháng 3/2025" của Ngân hàng Thế giới (World Bank), tổng thu ngân sách năm 2024 đạt 17,7% GDP, nhờ nguồn thu từ thuế ổn định ở mức 12,4% GDP và đóng góp đáng kể từ nguồn thu đất đai.

Đồng thời, chi thường xuyên giảm từ 12,4% GDP năm 2023 xuống còn 11,3% GDP năm 2024, giúp giảm áp lực tài khóa. Tuy nhiên, giải ngân đầu tư công chậm lại đang đặt ra thách thức lớn, khi chỉ đạt 4,6% GDP trong năm 2024, giảm mạnh so với 7,1% GDP của năm 2023.

Theo ngân hàng thế giới, nợ công giảm không phải là một sự ngẫu nhiên mà là kết quả của việc kiểm soát tài khóa chặt chẽ, bao gồm mở rộng nguồn thu và hạn chế chi tiêu không cần thiết. Nguồn thu ngân sách cải thiện đáng kể nhờ mở rộng cơ sở thuế và hạn chế thất thoát thuế trong lĩnh vực thương mại điện tử.

Việc ứng dụng công nghệ số vào quản lý tài chính công giúp nâng cao hiệu quả thu thuế, tăng tính minh bạch và giảm thiểu gian lận thuế trong các giao dịch trực tuyến. Cùng với đó, Chính phủ tiếp tục điều chỉnh chính sách thuế, hướng đến cải cách hệ thống thuế nhằm nâng cao khả năng thu hút nguồn thu bền vững, giảm sự phụ thuộc vào các khoản thu không ổn định như từ đất đai.

Bên cạnh đó, kiểm soát chi tiêu là một yếu tố không kém phần quan trọng, giúp duy trì sự ổn định tài khóa. Theo số liệu từ World Bank, chi thường xuyên năm 2024 giảm xuống còn 11,3% GDP, thấp hơn so với mức 12,4% GDP của năm 2023. Điều này phản ánh sự quyết tâm của Chính phủ trong việc tiết kiệm chi tiêu, tái cơ cấu lại ngân sách và tối ưu hóa sử dụng nguồn lực.

Tuy nhiên, việc cắt giảm chi thường xuyên không đồng nghĩa với giảm đầu tư phát triển, bởi lẽ một trong những thách thức lớn nhất hiện nay là tốc độ giải ngân đầu tư công chậm hơn so với kế hoạch đặt ra. Theo báo cáo, giải ngân đầu tư công chỉ đạt 4,6% GDP trong năm 2024, thấp hơn đáng kể so với 7,1% GDP năm 2023. Nguyên nhân chủ yếu là do những khó khăn trong giải phóng mặt bằng, thiếu hụt vật liệu xây dựng và thủ tục hành chính rườm rà.

Trong bối cảnh đó, áp lực chi tiêu công vẫn tiếp tục gia tăng khi Chính phủ dự kiến tăng chi tiêu ngân sách lên 20% trong năm 2025. Việc đầu tư vào các dự án hạ tầng trọng điểm, cải tổ bộ máy hành chính và điều chỉnh mức lương cho khu vực công có thể đẩy áp lực tài khóa lên cao nếu không có những giải pháp kiểm soát chặt chẽ. Vì vậy, việc cân đối giữa cắt giảm chi tiêu thường xuyên, đẩy mạnh giải ngân đầu tư công và tối ưu hóa nguồn thu là yếu tố then chốt giúp đảm bảo sự bền vững của nợ công.

Bội chi ngân sách là vấn đề đáng lo ngại

Mặc dù nợ công giảm, nhưng bội chi ngân sách vẫn là một vấn đề đáng lo ngại. Theo dự báo của World Bank, mức bội chi ngân sách năm 2025 dự kiến lên tới 1,4% GDP trước khi giảm còn 1% vào năm 2026.

Chi tiêu công gia tăng, đặc biệt là đầu tư vào hạ tầng, cải cách tiền lương và chi phí hành chính, có thể tạo thêm áp lực lên ngân sách nếu không có nguồn thu bù đắp hợp lý.

Ngoài ra, nền kinh tế Việt Nam không thể tách rời khỏi các tác động từ thị trường toàn cầu. Theo World Bank, tăng trưởng kinh tế thế giới có xu hướng chậm lại, đặc biệt tại các đối tác thương mại lớn của Việt Nam như Trung Quốc và Hoa Kỳ. Xuất khẩu có thể bị ảnh hưởng khi nhu cầu tiêu dùng toàn cầu suy giảm, kéo theo sự suy giảm nguồn thu ngân sách từ hoạt động thương mại quốc tế. Đồng thời, các rủi ro liên quan đến thương mại điện tử xuyên biên giới, thuế quan và hàng rào kỹ thuật cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng thu thuế trong nước.

Cải cách tài khoá theo hướng bền vững

Để đảm bảo xu hướng giảm nợ công được duy trì trong dài hạn, Chính phủ cần tiếp tục cải cách tài khóa theo hướng bền vững. Việc mở rộng cơ sở thuế, nâng cao hiệu suất thu thuế và giảm thất thoát nguồn thu là những yếu tố quan trọng để đảm bảo ngân sách không phụ thuộc quá nhiều vào các khoản thu không ổn định.

Bên cạnh đó, tối ưu hóa đầu tư công là một nhiệm vụ quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách. Theo World Bank, tập trung đầu tư vào các lĩnh vực chiến lược như năng lượng tái tạo, hạ tầng logistics và giao thông vận tải sẽ giúp duy trì động lực tăng trưởng dài hạn. Việc thúc đẩy đầu tư tư nhân vào các dự án hạ tầng cũng có thể giảm bớt gánh nặng cho ngân sách nhà nước.

Ngoài ra, tăng cường minh bạch tài chính công cũng là một yếu tố quan trọng để kiểm soát rủi ro tài khóa. Việc công khai, minh bạch thông tin về nợ công, chi tiêu ngân sách và hiệu quả sử dụng vốn sẽ giúp củng cố niềm tin của nhà đầu tư và đảm bảo các chính sách tài khóa được thực thi hiệu quả.

Việt Nam đang đi đúng hướng trong việc giảm nợ công, nhưng việc đảm bảo tính bền vững vẫn là một bài toán không dễ dàng. Với mức bội chi ngân sách dự kiến 1,4% GDP vào năm 2025 và những rủi ro tiềm ẩn từ nền kinh tế toàn cầu, Việt Nam cần có chiến lược tài khóa phù hợp để duy trì sự ổn định tài chính.

Việc cân bằng giữa kiểm soát chi tiêu, đẩy mạnh thu ngân sách và tối ưu hóa đầu tư công sẽ là chìa khóa để đảm bảo sự bền vững của nợ công trong dài hạn. Nếu các biện pháp này được thực hiện hiệu quả, Việt Nam hoàn toàn có thể duy trì mức nợ công trong ngưỡng an toàn và tiếp tục củng cố vị thế là một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất khu vực Đông Á.