Các loại thuốc ức chế bơm proton (PPIs) nằm trong nhóm thuốc được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới, với 73 triệu đơn thuốc được phát hành bởi NHS tại Anh trong giai đoạn 2022-2023.
PPIs cũng có sẵn dưới dạng thuốc không kê đơn, giúp giảm lượng axit trong dạ dày, từ đó hạn chế các triệu chứng khó chịu của chứng ợ nóng như đau rát và khó nuốt.
Tuy nhiên, theo bác sĩ Ahmed Abd Elbary (Anh), khi bệnh nhân ngừng sử dụng các loại thuốc này, bao gồm omeprazole và lansoprazole, chứng trào ngược có thể trở lại nghiêm trọng hơn do dạ dày phản ứng bằng cách tiết ra nhiều axit hơn—một hiện tượng được gọi là "tăng tiết axit hồi phục".
Trong một video trên Instagram thu hút 394.000 lượt xem, bác sĩ Elbary chia sẻ:
"Tôi cho rằng thuốc này đang được kê đơn quá phổ biến và nhiều người không biết rằng nó có thể gây ra triệu chứng hồi phục nghiêm trọng."
"Khi bạn sử dụng thuốc này để điều trị chứng ợ nóng hoặc trào ngược, nếu cố gắng ngừng thuốc, dạ dày sẽ phản ứng bằng cách tiết nhiều axit hơn, khiến các triệu chứng càng trở nên nghiêm trọng."
"Điều đáng lo ngại là hiện tượng này thường tồi tệ hơn cả triệu chứng ban đầu trước khi bệnh nhân bắt đầu dùng PPIs."
Nguy cơ tiềm ẩn khi sử dụng PPIs lâu dài
Bác sĩ Elbary nhấn mạnh rằng bệnh nhân cần được cảnh báo về tác dụng phụ này trước khi bắt đầu dùng thuốc:
"Hãy nhớ đừng tự ý dừng hoặc thay đổi bất kỳ loại thuốc nào mà không có sự tư vấn của bác sĩ. Có thể có lý do khiến bạn cần sử dụng thuốc lâu dài."
Bệnh trào ngược dạ dày xảy ra khi axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản. Nếu tình trạng này kéo dài, nó có thể tiến triển thành bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD), thường do sự suy yếu của cơ vòng thực quản.
Các chuyên gia từ lâu đã khuyến cáo rằng thuốc PPIs như omeprazole và lansoprazole chỉ nên được sử dụng trong 1-2 tháng để kiểm soát triệu chứng.
Dù có ít nghiên cứu về tác hại lâu dài của PPIs, một số nghiên cứu chỉ ra rằng việc sử dụng kéo dài có thể làm tăng nguy cơ loãng xương lên đến 20% do thuốc ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ canxi của dạ dày—một khoáng chất quan trọng đối với sức khỏe xương khớp.
Ngoài ra, dùng PPIs trong thời gian dài còn có thể gây thiếu hụt các chất dinh dưỡng quan trọng như vitamin B12, ảnh hưởng đến chức năng thần kinh và tế bào máu, thậm chí trong một số trường hợp hiếm, còn có nguy cơ dẫn đến ung thư dạ dày.
Những loại thuốc khác có thể gây hội chứng cai nghiện nghiêm trọng
PPIs không phải là nhóm thuốc duy nhất có thể gây triệu chứng cai nghiện nghiêm trọng.
Bác sĩ Elbary cũng cảnh báo về Venlafaxine, một loại thuốc chống trầm cảm thuộc nhóm ức chế tái hấp thu serotonin-norepinephrine (SNRIs), mà ông gọi là "một trong những loại thuốc khó dừng nhất".
"Dù thuốc này rất hiệu quả, nhưng nó hiếm khi được kê đơn đầu tiên vì quá trình cai thuốc có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng."
Theo NHS, việc ngừng dùng Venlafaxine có thể gây đau đầu, lo lắng, mất ngủ, và mệt mỏi.
Năm 2019, Viện Y tế và Chăm sóc Sức khỏe Quốc gia Anh (NICE) cũng cập nhật hướng dẫn, thừa nhận rằng đối với một số bệnh nhân, triệu chứng cai thuốc chống trầm cảm có thể kéo dài hàng tháng hoặc hơn, gây lo lắng, đổ mồ hôi, rối loạn giấc ngủ, và cảm giác hoang mang.
Ngoài ra, bác sĩ Elbary còn cảnh báo về nhóm thuốc an thần benzodiazepines (benzos), như lorazepam và diazepam, với nguy cơ gây triệu chứng cai nghiện cực kỳ nguy hiểm:
"Đây là một nghịch lý. Những loại thuốc này rất hiệu quả trong điều trị lo âu và mất ngủ, nhưng cơ thể có thể nhanh chóng phát triển sự dung nạp và phụ thuộc."
"Khi bệnh nhân sử dụng thuốc này trong thời gian dài, quá trình cai nghiện trở nên vô cùng khó khăn."
Năm 2019, các cơ quan y tế tại Anh đã kêu gọi các bác sĩ hạn chế kê đơn benzodiazepines do lo ngại về nguy cơ lệ thuộc ngày càng tăng.
Từng là thuốc điều trị mất ngủ phổ biến trong nhiều thập kỷ, benzodiazepines đã dần bị thay thế vì những tác dụng phụ nghiêm trọng, nguy cơ gây nghiện và hội chứng cai thuốc nặng nề.
