“Chồng tôi mua nhà trước cưới, tôi có quyền gì?”, “Không có thu nhập ổn định thì liệu tôi có giành được quyền nuôi con?”... Ngay khi bắt đầu buổi livestream hằng ngày, Wen Xiu, nữ luật sư 32 tuổi ở Thượng Hải, lập tức nhận hàng loạt câu hỏi dồn dập.
Suốt ba giờ, Wen tập trung phân tích rủi ro, chỉ ra lựa chọn và cảnh báo những “bẫy pháp lý” cho người xem. Ngoài khung hình, hàng trăm người theo dõi lặng lẽ. Wen bắt đầu livestream từ năm 2021 và trở thành một trong những gương mặt tiêu biểu của xu hướng “đưa văn phòng luật lên mạng”.
Wen chuyên về các vấn đề gia đình. Cô cho biết thế hệ luật sư trẻ không có nguồn lực hay mạng lưới khách hàng như lớp đàn anh. Khi lấy chứng chỉ hành nghề năm 2020, Wen nhận ra mạng xã hội mang lại lượng khách hàng mà trước đây phải mất nhiều năm mới gây dựng. Hiện khách trực tuyến của Wen gấp năm lần khách tới văn phòng.
Xu hướng này phản ánh bức tranh u ám của thị trường pháp lý Trung Quốc. Số luật sư đã chạm mốc 830.000 người, tăng hơn 10% mỗi năm, trong khi số vụ án tại tòa chỉ tăng 1% vào năm ngoái. “Miếng bánh” không lớn hơn, nhưng số người chia ngày càng nhiều.
Theo Viện Nghiên cứu Kinh tế ERI, thu nhập của luật sư mới vào nghề chỉ 5.000 đến 8.000 tệ mỗi tháng, mức thấp hơn cả shipper hay nhân viên phục vụ tại các thành phố lớn. Áp lực kinh tế khiến livestream trở thành lối thoát.
Sách trắng pháp lý Douyin 2025 cho biết hơn 80% công ty luật trên nền tảng này ghi nhận lượng khách tăng nhờ tiếp thị online. Luật sư Ren Chuanqian, chuyên về lao động tại Thượng Hải, cho biết nhiều chủ doanh nghiệp nhỏ tìm đến ông sau khi xem video phân tích tranh chấp trên mạng.
Cùng với sự bùng nổ, ranh giới giữa tư vấn pháp lý và giải trí ngày càng mờ nhạt. Một số luật sư tạo ra nội dung lách luật, sử dụng hình ảnh gợi cảm hoặc tình huống gây sốc để tăng lượt xem.
Tháng 9 vừa qua, một KOL tên “Xilv” ở Thành Đô, sở hữu 140.000 người theo dõi, bị phát hiện giả danh luật sư dù không có chứng chỉ hành nghề. Các nền tảng buộc phải siết chặt quản lý. Douyin hiện yêu cầu người dùng nộp chứng chỉ hành nghề và giấy tờ công ty luật mới được livestream tư vấn pháp lý.
Mi Yanyan, một khách hàng, tìm đến Wen sau khi hôn nhân tan vỡ đầu năm 2024. Thấy video của Wen khi đang lướt mạng, cô bị thuyết phục bởi sự bình tĩnh và cách giải thích dễ hiểu. Mi nói trước đây muốn tìm hiểu luật phải mò mẫm trên mạng đầy rủi ro, nên đã quyết định thuê Wen đại diện trong vụ ly hôn.
Dù chạy theo xu hướng online, nhiều luật sư cho rằng cốt lõi của nghề vẫn là uy tín và chuyên môn. Luật sư Ren nhận định: “Một số người dùng hài hước hoặc chiêu trò để kéo người xem, nhưng điều đó không phù hợp với tư cách luật sư. Khách hàng nghiêm túc sẽ chọn người đáng tin”.
Xu hướng livestream cũng buộc thế hệ trẻ phải chọn lối đi rõ ràng hơn. Thay vì “làm tất cả”, họ tập trung chuyên môn hóa vào các ngách như hôn nhân, lao động hay thừa kế để xây dựng thương hiệu trên mạng xã hội.
