Tinh tinh "nhậu" đều đặn trong tự nhiên
Tinh tinh là loài linh trưởng gần gũi nhất với con người, từ lâu đã là đối tượng nghiên cứu trong các lĩnh vực sinh học, tiến hóa và hành vi.
Mới đây, một nhóm nhà khoa học tại Đại học California, Berkeley đã công bố phát hiện đáng chú ý: tinh tinh thường xuyên tiêu thụ ethanol, thành phần chính trong rượu, thông qua việc ăn trái cây lên men trong môi trường sống tự nhiên ở châu Phi.
Trung bình mỗi con tinh tinh nạp vào khoảng 14g ethanol mỗi ngày, tương đương với một ly rượu tiêu chuẩn của Mỹ. Nếu quy đổi theo trọng lượng cơ thể, mức này tương đương với một người trưởng thành nặng 70kg uống hai ly rượu vang mỗi ngày.
Điều đáng chú ý là hành vi này xuất hiện ở cả con đực và con cái, trải rộng tại nhiều khu vực khác nhau, cho thấy đây không phải sự kiện ngẫu nhiên.
Các mẫu trái cây được thu thập từ hai khu bảo tồn lớn ở Uganda và Bờ Biển Ngà. Dù nồng độ ethanol trong mỗi quả không cao (chỉ khoảng 0,26%), nhưng với lượng trái cây trung bình 4,5 kg mỗi ngày, lượng cồn tiêu thụ trở nên đáng kể.
Không say, không nghiện mà là tiến hóa?
Dù nạp vào một lượng rượu đáng kể, các nhà nghiên cứu không ghi nhận tình trạng say xỉn ở tinh tinh. Nguyên nhân được cho là ethanol được hấp thụ từ từ trong suốt cả ngày, đi kèm với nguồn năng lượng từ trái cây, không gây ra tình trạng quá tải bất ngờ cho cơ thể.
Điều này được các nhà khoa học xem là bằng chứng củng cố cho “giả thuyết con khỉ say”, do nhà sinh vật học Robert Dudley đề xuất hơn 10 năm trước.
Theo giả thuyết này, tổ tiên loài người vốn thường xuyên ăn trái cây chín lên men nên đã phát triển khả năng chuyển hóa rượu, từ đó hình thành sự hấp dẫn với đồ uống có cồn.
Khi mới đưa ra, lý thuyết này từng bị nghi ngờ. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây, đặc biệt là phát hiện lần này, đang khiến giả thuyết dần được chấp nhận rộng rãi hơn.
Alexi Maro, tác giả chính của nghiên cứu, gọi hiện tượng này là “cơn say tiến hóa”. Cách gọi nhẹ nhàng và chính xác hơn thay vì tên gốc “giả thuyết con khỉ say” vốn gây tò mò nhưng dễ hiểu sai.
Theo ông, lần đầu tiên khoa học có bằng chứng rõ ràng cho thấy họ hàng tiến hóa gần nhất với loài người đang tiêu thụ rượu ở mức độ có ý nghĩa về mặt sinh học, đều đặn và lâu dài.
Có thể tinh tinh chọn uống rượu?
Một câu hỏi đặt ra là liệu tinh tinh có chủ động tìm đến trái cây chứa nhiều cồn hơn, hay chỉ đơn giản ăn bất kỳ loại quả nào gặp được?
Thông tin trên báo Tuổi trẻ cho biết, kết quả nghiên cứu này củng cố “giả thuyết con khỉ say xỉn” do nhà sinh học Robert Dudley đưa ra hơn một thập kỷ trước. Giả thuyết cho rằng sở thích và khả năng chuyển hóa rượu ở con người bắt nguồn từ tổ tiên linh trưởng từng tiêu thụ rượu hằng ngày qua trái cây lên men.
Ban đầu, giả thuyết này vấp phải hoài nghi, nhưng dần nhận được sự ủng hộ khi nhiều nghiên cứu cho thấy linh trưởng không chỉ ăn trái cây lên men mà còn ưa chọn mật hoa có nồng độ cồn cao hơn.
Trước đây, từng có nghiên cứu cho thấy một số loài chim và linh trưởng thích chọn mật hoa hoặc trái cây lên men nhiều hơn bình thường.
Tuy nhiên, trong nghiên cứu lần này, nhóm tác giả chưa xác định được động cơ hành vi của tinh tinh, và đang tiếp tục thu thập mẫu nước tiểu để phân tích chuyển hóa cồn trong cơ thể chúng.
Giáo sư Nathaniel Dominy (Đại học Dartmouth), người không tham gia nghiên cứu, đánh giá đây là công trình "mang tính đột phá" và khẳng định nó đã "khép lại tranh cãi về sự phổ biến của ethanol trong trái cây nhiệt đới".
Tuy nhiên, nghiên cứu cũng đặt ra câu hỏi mới: việc tiếp xúc mạn tính với nồng độ cồn thấp có tác động sinh học và hành vi nào lên tinh tinh, và liệu chúng có chủ động tìm trái cây chứa cồn hay chỉ ăn khi tình cờ gặp? Việc tiếp tục nghiên cứu hành vi này sẽ giúp hiểu rõ hơn về nguồn gốc tiêu thụ rượu ở loài người cũng như những rủi ro và lợi ích tiềm tàng. Ông kết luận: "Chúng ta có thể học về chính mình qua tinh tinh".
