Theo thông cáo báo chí ngày 22/10/2024, các nhà khoa học đã phát hiện loài cá chép hồi khổng lồ trên sông Mekong (Campuchia) - vốn được cho là đã tuyệt chủng cách đây gần 20 năm. Có tên gọi chính thức vào năm 1991 và từ sau đó, chưa đến 30 cá thể được ghi nhận, khiến cá chép hồi khổng lồ trở thành loài cực hiếm gặp.
Loài cá chép hồi khổng lồ hay được gọi là “ma sông Mekong”, có tên khoa học Aaptosyax grypus. Đây là loại cá chép hiếm, có hình dáng kỳ lạ, hàm móc cong với núm nổi bật ở đầu hàm dưới, mắt to với mảng viền xung quanh có màu vàng, cơ thể giống cá hồi, có thể dài hơn 1,2m. Loài cá này được ghi nhận lần gần nhất vào năm 2005.
Từ lâu, các nhà khoa học lo ngại rằng loài cá chép khổng lồ này đang bị đe dọa nghiêm trọng và có thể đã bị xóa sổ một cách lặng lẽ sau nhiều năm trôi qua mà không ai nhìn thấy.
Sông Mê Kông uốn lượn qua nhiều quốc gia Đông Nam Á và cực kỳ giàu đa dạng sinh học. Hệ sinh thái sông Mekong đem lại nguồn tài nguyên lớn nhất trên thế giới, cung cấp hơn 2 triệu tấn cá mỗi năm, với tổng trị giá trên 10 triệu USD. Nhưng nó cũng phải đối mặt với nhiều thách thức bao gồm phát triển thủy điện, đánh bắt quá mức và suy thoái môi trường sống.
Zeb Hogan, nhà sinh vật học ở Đại học Nevada, Reno, ông là người đứng đầu dự án Wonders of the Mekong, sáng kiến nhằm nghiên cứu và bảo tồn một trong những dòng sông đa dạng sinh thái nhất thế giới. Ông thông tin về việc họ đã từng nghe báo cáo về một loài cá lớn bí ẩn bị bắt ở Campuchia vào năm 2020, nghi ngờ đó có thể là cá chép hồi khổng lồ có biệt danh "bóng ma Mekong". Nhưng không may cho họ, con cá đã bị bán trước khi họ có thể xem xét kỹ hơn.
Ba năm sau, Hogan và cộng sự gặp may khi nghe tin các ngư dân Campuchia bắt được hai con cá trên sông Mekong nặng 5 - 6 kg và dài 0,6 - 0,9 mét. Lần này, nhóm nghiên cứu có thể mua lại và kiểm tra trực tiếp các con cá này. Họ đã công bố phát hiện hôm 22/10 trên tạp chí Biological Conservation.
Tuy nhiên, có nhiều điều các nhà nghiên cứu vẫn chưa biết, liệu có bao nhiêu con cá chép hồi khổng lồ thực sự tồn tại hoặc quần thể đó cư trú ở đâu. Ba con cá trong năm 2020 - 2023 được phát hiện ngoài phạm vi sinh sống thông thường, có nghĩa còn nhiều con sống ở khu vực chưa biết hoặc chúng di cư tới đó từ nước láng giềng Lào hoặc Thái Lan.
Nhóm chuyên gia hy vọng việc tái phát hiện cá chép hồi khổng lồ có thể cung cấp động lực cho nhiều hoạt động nghiên cứu và bảo tồn hơn, bao gồm tạo ra nhóm quốc tế ở Campuchia, Lào và Thái Lan để tìm hiểu kỹ hơn về loài cá này.
Các nhà sinh vật học kỳ vọng việc hợp tác với những cộng đồng địa phương trong lưu vực sẽ giúp xác định được thêm sự tồn tại của loài cá chép hồi khổng lồ tại sông Mekong.
Hiện Cơ quan Quản lý thủy sản Campuchia đã đưa loài cá chép hồi khổng lồ trên vào danh sách các loài được bảo vệ.
