Nâng hạng thị trường chứng khoán: Việt Nam vượt qua kỳ sát hạch tháng 9/2025?

Sau nhiều năm nỗ lực, thị trường chứng khoán Việt Nam đang tiến gần hơn đến cột mốc nâng hạng. Ngày 9/4 tới đây, FTSE Russell – một trong hai tổ chức xếp hạng thị trường lớn trên thế giới – sẽ công bố kết quả phân loại thị trường các quốc gia.

Trong kỳ đánh giá gần nhất vào tháng 9/2024, Việt Nam tiếp tục nằm trong “watch list” – danh sách theo dõi để được xem xét nâng hạng từ thị trường cận biên (Frontier Market) lên thị trường mới nổi sơ cấp (Secondary Emerging Market).

Đến đầu tháng 3/2025, tại báo cáo cập nhật, FTSE Russell đã đánh giá cao những cải cách mà Việt Nam đã triển khai thời gian qua, đặc biệt là các nỗ lực nhằm xóa bỏ yêu cầu ký quỹ trước giao dịch (pre-funding) đối với nhà đầu tư nước ngoài – một trong những rào cản kỹ thuật lớn nhất ngăn trở quá trình nâng hạng suốt nhiều năm.

Trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam cận kề cánh cửa nâng hạng, Chứng khoán BIDV (BSC) nhận định rằng, với hơn 1.800 doanh nghiệp niêm yết, thanh khoản trung bình hàng tỷ USD mỗi phiên và dòng vốn ngoại ngày càng tăng trở lại, Việt Nam rõ ràng đã vượt xa tiêu chí của một thị trường cận biên truyền thống.

BSC dẫn thống kê từ FTSE Russell cho thấy, trong 17 năm qua, có tới 21/25 trường hợp được nâng hạng thị trường diễn ra vào tháng 9 – cho thấy kỳ đánh giá tháng 9 hằng năm chính là “thời điểm vàng” để ra quyết định. Trong khi đó, chỉ có 4 trường hợp hiếm hoi được công bố vào tháng 3. Đơn vị này cũng chỉ ra rằng, FTSE Russell thường thu thập dữ liệu vào các mốc tháng 6 và tháng 12 để tham vấn và đưa ra quyết định chính thức. Từ đó, BSC dự báo, trong kịch bản cơ sở, Việt Nam nhiều khả năng sẽ được FTSE Russell công bố nâng hạng vào tháng 9/2025.

Không chỉ FTSE Russell, tổ chức xếp hạng thị trường lớn khác là MSCI cũng đang cân nhắc đưa Việt Nam vào danh sách theo dõi (watch list) vào tháng 6 năm nay. Nếu điều này diễn ra, đó sẽ là bước đệm cho một đợt nâng hạng tiếp theo vào năm 2026 – đưa Việt Nam tiến sâu hơn vào dòng chảy vốn toàn cầu.

Tuy nhiên, để tiến đến đích, vẫn còn những điều kiện tiên quyết mà Việt Nam cần hoàn thiện. Theo BSC, một trong những yêu cầu quan trọng là khả năng triển khai thực tế mô hình thanh toán “không trả trước” (non-prefunding) tại các công ty chứng khoán và ngân hàng lưu ký. Bên cạnh đó là trải nghiệm trực tiếp của nhà đầu tư nước ngoài, cũng như vai trò phối hợp giữa các bộ ngành – từ Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, đến Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.

Một điểm đặc biệt đáng chú ý là vấn đề “hàng hóa” trên thị trường. BSC nhấn mạnh rằng, nâng cao chất lượng doanh nghiệp niêm yết và minh bạch thông tin là điều kiện sống còn để đảm bảo sự phát triển bền vững hậu nâng hạng – nơi dòng vốn ngoại sẽ “chọn mặt gửi vàng” vào những doanh nghiệp đầu ngành có nền tảng tài chính vững chắc, quản trị tốt và khả năng tăng trưởng dài hạn.

Về tác động dòng vốn, BSC ước tính nếu được FTSE nâng hạng, thị trường Việt Nam có thể đón nhận khoảng 1,5 tỷ USD từ các quỹ ETF toàn cầu. Con số này có thể lên tới 2 tỷ USD nếu Việt Nam tiếp tục được MSCI nâng hạng. Cần lưu ý, đây mới chỉ là dòng vốn từ các quỹ thụ động, trong khi thực tế, nhiều tổ chức còn dùng bộ chỉ số riêng để phân bổ vốn, do đó lượng tiền đổ vào có thể còn lớn hơn đáng kể.

Ngoài ra, dòng tiền khối ngoại cũng có quy luật riêng: thường bắt đầu mua ròng từ 2–4 tháng trước khi FTSE ra thông báo chính thức, và từ 4–5 tháng trước nếu là MSCI. Sau thời điểm nâng hạng (T0), thanh khoản thị trường có xu hướng tăng mạnh trong vòng 1-2 tháng (với FTSE) và 5-6 tháng (với MSCI) – cho thấy tác động tâm lý và dòng tiền là khá rõ ràng trong ngắn hạn.

Do đó, với các nhà đầu tư ngắn hạn, đây là thời điểm nên cân nhắc chiến lược lướt sóng theo nhóm cổ phiếu có khả năng được thêm vào rổ chỉ số mới nổi. Những cái tên như VNM, VCB, HPG, VIC, VHM, VRE, SSI hay MSN đang là tâm điểm thu hút sự quan tâm của các quỹ. Còn với nhà đầu tư dài hạn, nhịp điều chỉnh của thị trường (nếu có) – sẽ là cơ hội để tích lũy các cổ phiếu đầu ngành, có nội tại mạnh và được hưởng lợi trực tiếp từ dòng vốn quốc tế hậu nâng hạng.

Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là thông tin nâng hạng không đồng nghĩa với sự bứt phá chắc chắn của thị trường. Lịch sử cho thấy, chỉ số chứng khoán tại các quốc gia được nâng hạng thường tăng nhẹ hoặc đi ngang, trong khi thanh khoản là yếu tố cải thiện rõ rệt hơn. Cuối cùng, sức khỏe của nền kinh tế, khả năng sinh lời của doanh nghiệp, ổn định chính sách vĩ mô và môi trường đầu tư minh bạch mới là những yếu tố then chốt quyết định hướng đi dài hạn của thị trường.