Không ít nghệ sĩ, KOL đang trở thành gương mặt quảng cáo cho vô số loại mỹ phẩm và thực phẩm chức năng - Ảnh: QUANG ĐỊNH
Thông tin trên báo Tuổi trẻ, theo quy định của pháp luật hình sự Việt Nam, các tội danh liên quan đến sản xuất, buôn bán hàng giả (như điều 192 đến 195 Bộ luật Hình sự) đòi hỏi phải chứng minh được yếu tố lỗi cố ý.
Điều này có nghĩa người vi phạm phải biết rõ hoặc buộc phải biết sản phẩm đó là hàng giả nhưng vẫn cố tình thực hiện hành vi mua bán.
Quá trình điều tra và xét xử các vụ án liên quan thường thể hiện rõ sự phân định này:
Thứ nhất, các cơ quan tiến hành tố tụng sẽ điều tra, xác minh cẩn trọng để làm rõ người bán có thực sự "không biết" hay không.
Nếu bằng chứng cho thấy người bán, dù không trực tiếp sản xuất, nhưng đã ý thức được hoặc có đủ cơ sở để "buộc phải biết" đó là hàng giả, chẳng hạn như giá nhập rẻ bất thường, thiếu hóa đơn chứng từ hợp lệ, nguồn gốc mập mờ, chất lượng sản phẩm có dấu hiệu đáng ngờ bị bỏ qua, hoặc đã được cảnh báo nhưng vẫn tiếp tục kinh doanh, họ có thể bị xem xét trách nhiệm hình sự với tư cách đồng phạm.
Vai trò cụ thể (người thực hành, người giúp sức) sẽ tùy thuộc vào tính chất và mức độ tham gia.
Nếu người bán hoàn toàn không có thông tin, không có cơ sở nào để nhận biết (hàng giả được làm quá tinh vi, nhà cung cấp uy tín lâu năm cung cấp giấy tờ giả mạo chuyên nghiệp), việc quy kết trách nhiệm hình sự có thể không đủ cơ sở.
Thứ hai, việc đánh giá luôn dựa trên hoàn cảnh cụ thể của mỗi vụ án và từng đối tượng.
Cơ quan tiến hành tố tụng không đánh đồng trách nhiệm mà sẽ xem xét quy mô kinh doanh, trình độ nhận thức, kinh nghiệm của người bán, cũng như các biện pháp họ đã áp dụng (hoặc không áp dụng) để kiểm tra, thẩm định hàng hóa.
Một chủ cửa hàng nhỏ lẻ, thiếu kinh nghiệm có thể được nhìn nhận khác với một doanh nghiệp quy mô lớn, có bộ phận thu mua chuyên trách thì tính chất, mức độ hành vi sẽ nhẹ hơn.
Ngược lại, lợi dụng sự nổi tiếng của mình để trục lợi, chạy theo lợi nhuận phi lý mà phớt lờ các dấu hiệu cảnh báo thì mức độ sẽ nghiêm trọng hơn rất nhiều.
Ngay cả khi không bị truy cứu trách nhiệm hình sự do không chứng minh được lỗi cố ý, người bán hàng giả vẫn khó tránh khỏi các chế tài khác như xử phạt vi phạm hành chính (phạt tiền, tịch thu hàng hóa) và trách nhiệm bồi thường thiệt hại dân sự cho người tiêu dùng hoặc chủ sở hữu thương hiệu.
Trước đó, theo VietNamNet, ngày 29/5, Công an tỉnh Đồng Nai đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự về hành vi “sản xuất, buôn bán hàng giả” xảy ra tại Công ty CP Nhà máy y tế EBC Đồng Nai (Công ty EBC Đồng Nai) để điều tra, xử lý theo quy định của pháp luật.
Theo điều tra ban đầu, Công ty EBC Đồng Nai hợp tác sản xuất sản phẩm cho Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ VB Group (TPHCM). Sản phẩm là kem chống nắng Hanayuki Sunscreen Body.
Trên bao bì sản phẩm thể hiện chỉ số chống nắng SPF 50. Tuy nhiên, kết quả kiểm nghiệm của Viện Kiểm nghiệm thuốc TPHCM đối với mẫu sản phẩm được lấy trực tiếp tại Công ty EBC Đồng Nai cho thấy chỉ số SPF thực tế chỉ đạt 2,4, tương đương 4,8% so với công bố.
Nghị định số 98/2020 của Chính phủ quy định sản phẩm có thành phần chính tạo nên giá trị sử dụng không đạt từ 70% trở lên so với công bố sẽ bị xác định là hàng giả.
Kem chống nắng Hanayuki được ca sĩ Đoàn Di Băng bắt đầu quảng cáo, giới thiệu trên kênh TikTok cá nhân vào đầu năm 2023, gồm hai sản phẩm cho mặt (50ml) và toàn thân (100ml).
Cả hai loại sản phẩm được cô quảng cáo là giúp nâng bật tone, “rất phù hợp làn da người Việt Nam”, “siêu thấm, siêu trắng”.
Nữ ca sĩ dùng nhiều mỹ từ để giới thiệu về sản phẩm này: Vừa chống nắng, nâng tone, trang điểm, đặc biệt có dưỡng da, cung cấp độ ẩm, giúp da trắng sáng.
“Đánh cực kỳ nhiều mà không bị rít bết, khó chịu”, giúp “trắng thật sự”, như dòng sữa dễ thoa, dễ thấm, giúp da căng mướt, không dính ra quần áo… là những lời Đoàn Di Băng giới thiệu. “Mỗi lần đi tiệc, mọi người thích nhìn da Băng vì mướt quá, đã quá, dù đi tiệc Băng chỉ thoa cái này, nhưng trắng bật tone”, nữ ca sĩ tự hào khi nói về sản phẩm này.
Đặc biệt, cô khẳng định “chỉ số chống nắng cao lắm, SPF 50, chỉ số đang là tuyệt vời nhất. 10-15 giây sau thấm hoàn toàn”, cam kết người dùng “đảm bảo cực kỳ hài lòng”.
Hai công ty EBC Đồng Nai và VB Group đều liên quan 4 loại mỹ phẩm mà ca sĩ Đoàn Di Băng quảng cáo, đang bị thu hồi, trong đó có kem chống nắng. Công ty TNHH thương mại dịch vụ VB Group do ông Nguyễn Quốc Vũ, chồng Đoàn Di Băng, đứng tên pháp nhân, đưa sản phẩm ra thị trường còn Công ty EBC Đồng Nai chịu trách nhiệm sản xuất.
Lô sản phẩm Kem chống nắng toàn thân Hanayuki Sunscreen Body - Hộp 1 tuýp 100g số lô 0010125, NSX: 6/1/2025; HD: 5/1/2027 bị Bộ Y tế đình chỉ, thu hồi từ ngày 16/5.
Ngay sau khi có công văn của Bộ Y tế, Đoàn Di Băng lại xin lỗi khách hàng, nữ ca sĩ cho rằng "cũng là bên chịu thiệt hại trực tiếp, vì là khách hàng nhập sản phẩm từ nhà máy sản xuất".
Ngày 19/5, Sở Y tế Đồng Nai yêu cầu thu hồi số tiếp nhận Phiếu công bố sản phẩm mỹ phẩm kem chống nắng này. Một ngày sau, phòng Thanh tra và phòng Nghiệp vụ Sở Y tế tỉnh Đồng Nai kiểm tra 2 lô mỹ phẩm gồm Hanayuki Shampoo và Hanayuki Sunscreen Body tại Công ty EBC Đồng Nai.
Công ty đã xác nhận 3 lỗi vi phạm quy định về sản xuất và kinh doanh mỹ phẩm. Đáng nói, trong báo cáo đầu tiên nêu, Đoàn kiểm tra nhận thấy vụ việc không có dấu hiệu hình sự, vì vậy đã lập biên bản vi phạm hành chính, xử phạt theo quy định.
Tuy nhiên, ngày 23/5, Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai Võ Tấn Đức có văn bản yêu cầu Công an tỉnh chỉ đạo Công an địa phương vào cuộc điều tra, làm rõ sai phạm của doanh nghiệp này.
Cùng ngày, Sở Y tế Đồng Nai đã có văn bản gửi Cục Quản lý dược (Bộ Y tế) xin điều chỉnh nội dung, thay báo cáo cũ ngày 22/5. Cụ thể: Sở xin thay đổi từ "không có dấu hiệu hình sự" thành "chưa phát hiện sai phạm phải chuyển cơ quan cảnh sát điều tra".
Ngày 24/5, Sở Y tế có buổi làm việc với Công an tỉnh Đồng Nai, rà soát 2 sản phẩm dầu gội Hanayuki Shampoo và kem chống nắng Hanayuki Sunscreen Body có dấu hiệu nghi ngờ là hàng giả.
Ngày 26/5, Sở Y tế đã có văn bản chuyển hồ sơ vụ việc có dấu hiệu vi phạm đến Phòng Cảnh sát kinh tế (PC03) - Công an tỉnh Đồng Nai để điều tra làm rõ, xử lý theo thẩm quyền. Đồng thời, cùng ngày, PC03 mời Sở Y tế, Viện KSND tỉnh họp khẩn để cùng trao đổi, rà soát yếu tố vi phạm hình sự đối với 2 sản phẩm này.
Cuộc họp thống nhất, đối với sản phẩm Hanayuki Sunscreen Body, tiến hành khởi tố vụ án để điều tra, xử lý.
Ngày 24/5, Cục Quản lý dược yêu cầu Công ty cổ phần nhà máy y tế EBC Đồng Nai tạm dừng hoạt động sản xuất, kinh doanh mỹ phẩm. Ba ngày sau, Cục này thu hồi Giấy chứng nhận "Thực hành tốt sản xuất mỹ phẩm" của Công ty Cổ phần nhà máy y tế EBC Đồng Nai, ngưng tiếp nhận hồ sơ công bố mỹ phẩm của công ty VB Group.
