Để công tác mua sắm công được công khai minh bạch, cần có một đơn vị độc lập thẩm định giá trị gói thầu, giúp các bên liên quan kiểm tra xem giá tiền, số lượng, và chủng loại các thiết bị trong dự toán có phù hợp với giá thị trường hay không.
Đơn vị thẩm định không chỉ kiểm tra tính pháp lý mà còn xem xét các yếu tố tăng giảm của từng khoản mục chi phí, đồng thời phân tích nguyên nhân tăng giảm so với giá trị dự toán của gói thầu.
Mặc dù các quy định đã được hướng dẫn rõ ràng, nhưng qua nghiên cứu thực tế, việc áp dụng và thực thi pháp luật tại một số đơn vị sử dụng vốn đầu tư công vẫn còn bất cập.
Nhằm đóng góp những thông tin hữu ích, giúp các cơ quan, đơn vị nâng cao hiệu quả trong công tác sử dụng nguồn vốn và thực hiện đấu thầu đạt hiệu quả tối ưu, Tạp chí Đời sống và Pháp luật đã triển khai chuyên đề nghiên cứu về tầm quan trọng của thẩm định giá trong hoạt động đấu thầu. Đơn cử là Gói thầu số 05: “Mua sắm trang thiết bị lấy mẫu hiện trường và phòng thí nghiệm; hệ thống quan trắc tự động, liên tục; trung tâm điều hành tiếp nhận dữ liệu quan trắc môi trường; bảng LED thông báo thông tin dữ liệu môi trường” do Sở Tài Nguyên và Môi trường (Sở TNMT) tỉnh Trà Vinh làm chủ đầu tư.
Theo đó, ngày 22/12/2021, ông Trần Văn Hùng - Giám đốc Sở TNMT tỉnh Trà Vinh đã ký Quyết định số 1555/QĐ-STNMT về việc phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu cho gói thầu số 05 nêu trên.
Theo đó, liên danh Việt An – Trần Nguyễn (gồm CTCP Kỹ thuật Môi trường Việt An và công ty TNHH Công nghệ Môi trường Trần Nguyễn) đã trúng thầu với giá 42.291.205.104 đồng. So với giá dự toán 43.683.493.742 đồng, số tiền tiết kiệm cho ngân sách Nhà nước và ngân sách tỉnh là 1.392.288.638 đồng, tương ứng tỉ lệ 3,19%.
Đi sâu vào nghiên cứu hồ sơ và tìm hiểu đơn giá các hàng hóa trong gói thầu cũng như đối chiếu yêu cầu kỹ thuật, phóng viên nhận thấy có hiện tượng giá thành một số mã hàng cao hơn nhiều so với giá nhập khẩu.
Cụ thể, Hệ thống sắc ký khí ghép nối khối phổ GC/MS/ Thân máy sắc ký khí GC (Model: SCION 456 - GC/ SCION SQ Select) của hãng Scion (Hà Lan) có đơn giá trong gói thầu là 5.350.000.000 đồng. Tuy nhiên, qua tìm hiểu, PV được biết giá nhập khẩu của hệ thống này với cùng model, xuất xứ là 1.470.202.329 đồng/hệ thống, thấp hơn giá trong gói thầu khoảng gần 4 lần.
Hay như Máy lấy mẫu tự động (Model: SP5 B) của hãng MAXX (Đức) có đơn giá trong gói thầu là 380.000.000 đồng. Tuy nhiên, giá nhập khẩu của sản phẩm này với cùng model, xuất xứ chỉ 92.694.786 đồng/máy. Như vậy, với tổng 4 máy, số tiền chênh lệch là 1.149.220.855 đồng. Như vậy, 1 Máy lấy mẫu tự động nhập khẩu có giá bằng khoảng ¼ so với giá tại gói thầu.
Tương tự, Máy phân tích khí CO (Model: CO12e) của hãng Envea (Pháp) có đơn giá trong gói thầu là 1.136.000.000 đồng. Theo tìm hiểu, giá nhập khẩu của hệ thống này với cùng model, xuất xứ là 167.999.813 đồng/cái, thấp hơn gói thầu 968.000.187 đồng (hơn 6 lần).
Cần phải nói rõ, mức giá PV đưa ra để so sánh đều đã bao gồm thuế VAT và thuế nhập khẩu, các sản phẩm được nhập khẩu về Việt Nam gần với thời điểm thực hiện gói thầu. Cũng biết rằng, doanh nghiệp khi đưa sản phẩm đến chủ đầu tư sẽ phải “gánh” thêm nhiều chi phí như kho bãi, vận chuyển, nhân công, bảo hành, bảo trì… và đảm bảo lợi nhuận. Nhưng theo như nghiên cứu của PV, với 20/100 hàng hóa trong gói thầu, số tiền chênh lệch so với giá nhập khẩu là khoảng hơn 12 tỷ đồng.
Để có được thông tin khách quan, đa chiều, PV đã trực tiếp đến Sở TNMT tỉnh Trà Vinh tại địa chỉ 478A đường Mậu Thân, K3, phường 6, thành phố Trà Vinh, tỉnh Trà Vinh nhằm có một buổi trao đổi thông tin trực tiếp với đơn vị chủ đầu tư.
Trao đổi với PV về số tiền chênh lệch hơn 12 tỷ đồng nêu trên, ông Trần Văn Hùng - Giám đốc Sở TNMT tỉnh Trà Vinh trả lời: “Đầu tiên, trong quá trình lập dự toán gói thầu, chúng tôi đã khảo sát, đề nghị các đơn vị cung cấp báo giá”.
“Trên cơ sở đó, chúng tôi đã thuê một đơn vị tư vấn để thẩm định. Sau đó, đơn vị này sẽ cung cấp chứng thư, Sở TNMT sẽ dựa vào đó để đề nghị Sở Tài chính thẩm định, phê duyệt” – ông Hùng nói thêm.
Về mức giá nhập khẩu mà PV dùng để so sánh, vị Giám đốc chia sẻ: “Theo tôi, đây mới chỉ là giá của sản phẩm, còn những chi phí khác như xây dựng, lắp đặt, bảo hành, nhân công, lợi nhuận… thì tôi không biết bao nhiêu”.
Bên cạnh đó, ông Hùng cũng khẳng định: “Sở TNMT tỉnh Trà Vinh là cơ quan chịu trách nhiệm chính về việc triển khai dự án, gói thầu này và đã tuân thủ chặt chẽ thủ tục, trình tự, quy định theo pháp luật. Ngoài ra, đơn vị kiểm toán cũng đã làm việc rồi”.
“Còn về giá sản phẩm trong gói thầu, thẩm định giá thế nào là trách nhiệm của Sở Tài chính và đơn vị thẩm định mà chúng tôi thuê. Nếu có gì đó, các đơn vị này sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật!” – ông Hùng nhấn mạnh.
Liên quan đến những gói thầu có dấu hiệu sản phẩm giá cao hơn giá nhập khẩu và giá thị trường, từng trao đổi với phóng viên, ông Bùi Văn Xuyền, nguyên Ủy viên Thường trực ủy ban Pháp luật của Quốc hội, Đại biểu Quốc hội khóa XIII và XIV, cho rằng: “Quy trình đấu thầu mua sắm công đã có các quy định của luật Đấu thầu và các văn bản hướng dẫn. Nhưng gói thầu có giá sản phẩm cao bất thường thì rõ ràng chủ đầu tư cần phải xem xét lại các quy trình từ xây dựng giá dự toán đến phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu. Hiện nay, công nghệ thông tin phát triển, việc tham khảo giá sản phẩm trên thị trường trong nước và quốc tế không khó”.
Cũng theo ông Xuyền, để đấu thầu thực chất, đạt mục tiêu thì cần làm đầy đủ quy trình đấu thầu một cách khách quan và trung thực. Mục đích của đấu thầu là lựa chọn nhà thầu cung cấp hàng hóa tốt, luôn phải đáp ứng đúng và đủ về tiêu chuẩn kỹ thuật sản phẩm và giá cả phù hợp, càng thấp càng tốt, đảm bảo đạt hiệu quả cao nhất của đấu thầu mua sắm.
