Ở tuổi 57, một nhân viên làm việc trong ngành sản xuất tại Tokyo bắt đầu kiểm tra lại tài chính gia đình sau nhiều năm giao toàn quyền cho vợ quản lý. Thu nhập của ông khoảng 12 triệu yen mỗi năm, tương đương khoảng 1,98 tỷ đồng. Cộng thêm mức lương của vợ, tổng thu nhập cả nhà dao động khoảng 13 triệu yen, tương đương khoảng 2,14 tỷ đồng mỗi năm.
Với mức thu nhập đó trong hơn ba thập kỷ, ông tin rằng gia đình phải có ít nhất 10 đến 20 triệu yen tiết kiệm, tức khoảng 1,65 đến 3,3 tỷ đồng.
Nhưng cuốn sổ tiết kiệm lại chỉ hiển thị đúng một triệu yen, tương đương khoảng 165 triệu đồng.
Ông kể khi nhìn thấy con số này, “tôi tưởng mình đã đọc nhầm”. Ba mươi năm lao động liên tục, nhưng cuối cùng tài sản còn lại không bằng một phần nhỏ kỳ vọng của ông.
Khi được hỏi về số tiền đã mất, người vợ 55 tuổi giải thích phần lớn đã dùng cho học phí đại học tư của hai con, trả nợ mua nhà và sinh hoạt phí ngày càng đắt đỏ. Bà cũng thừa nhận đã dùng một phần thu nhập làm thêm để mua sắm cá nhân.
Trong suốt cuộc hôn nhân kéo dài ba mươi năm, người chồng hoàn toàn phó mặc tài chính cho vợ. Ông chỉ nhận khoản tiền tiêu vặt hàng tháng, vốn được gọi là okozukai. Thời điểm dịch Covid, khoản này bị giảm xuống 20.000 yen mỗi tháng, tương đương khoảng 3,3 triệu đồng, và kéo dài đến tận bây giờ.
Ông thừa nhận sống với số tiền đó rất khó khăn, nhất là khi “một bữa trưa đơn giản cũng đã hơn 1.000 yen”, tức khoảng 165.000 đồng. Tuy nhiên, ông không than phiền vì tin rằng chỉ cần cố thêm vài năm nữa là có thể nghỉ hưu.
Sau cú sốc, ông nhận thấy vợ quản lý tiền theo cách thiếu kế hoạch, trong khi suốt nhiều năm ông không yêu cầu minh bạch hay đối soát. “Nếu sớm để ý, sự việc có lẽ đã không đến mức này”, ông nói.
Theo khảo sát của công ty Plus Eight, gần 50 phần trăm đàn ông Nhật ở độ tuổi 50 vẫn sống theo mô hình tài chính nơi vợ quản lý toàn bộ thu chi và chồng chỉ nhận tiền tiêu vặt. Mô hình này dễ dẫn đến tình trạng tài chính gia đình trở thành “hộp đen” nếu người giữ tiền chi tiêu thiếu kiểm soát.
Số liệu của Ủy ban Trung ương về thông tin tài chính Nhật Bản cho thấy dù tài sản trung bình của nhóm tuổi 50 là khoảng 11 triệu yen, tương đương 1,82 tỷ đồng, vẫn có tới 27 phần trăm hộ gia đình không có tiền tiết kiệm. Ngay cả nhóm thu nhập cao, gần 10 phần trăm vẫn rơi vào tình trạng không tích lũy được gì.
Theo tính toán, để duy trì mức sống tối thiểu khi về già, một cặp vợ chồng Nhật cần khoảng 232.000 yen mỗi tháng, tương đương khoảng 38 triệu đồng. Nếu sống thêm 20 đến 30 năm sau khi nghỉ hưu, tổng chi phí cần chuẩn bị phải từ 55 đến 83 triệu yen, tức khoảng 9 đến 13,7 tỷ đồng.
Với khoản tiết kiệm chỉ một triệu yen như trường hợp trên, nguy cơ cạn kiệt tài chính khi tuổi già đến là rất lớn.
