Cọ coco de mer, tên khoa học Lodoicea maldivica, từ lâu đã là biểu tượng đặc biệt của Seychelles. Loài cây này nổi tiếng vì quả của nó có thể nặng tới 42 kg, còn hạt bên trong có trọng lượng từ 18 đến 20 kg – con số khiến bất kỳ loài thực vật nào khác cũng phải “chào thua”.
Theo Dân trí, đây là loài cây có cây đực và cây cái tách biệt. Để đạt đến độ trưởng thành và có khả năng sinh sản, chúng cần khoảng 50 năm, tùy vào điều kiện môi trường. Chính sự chậm lớn này khiến coco de mer càng trở nên hiếm và quý.
Truyền thuyết địa phương gắn cho coco de mer nhiều câu chuyện huyền bí. Người dân tin rằng hạt của nó có thể chữa bệnh, dù chưa từng có bằng chứng khoa học xác nhận. Nhưng chỉ riêng hình dáng kỳ lạ và kích thước kỷ lục đã đủ để loại cây này được coi là một “kỳ quan thiên nhiên”.
Nghiên cứu của Christopher Kaiser-Bunbury (Đại học Kỹ thuật Darmstadt, Đức) chỉ ra rằng coco de mer đã phát triển những cách thức thích nghi rất riêng để tồn tại trên vùng đất nghèo dinh dưỡng.
-
Tiết kiệm dưỡng chất: Lá cây coco de mer chỉ chứa khoảng 1/3 lượng đạm và lân so với các loài thực vật khác trong khu vực. Khi già, lá sẽ rút lại hầu hết dưỡng chất để tái sử dụng, dồn năng lượng cho việc nuôi quả và hạt khổng lồ.
-
Hệ thống “máng xối tự nhiên”: Tán lá khổng lồ của cây có khả năng hứng nước mưa và dẫn dòng chảy dọc thân xuống gốc, kéo theo phấn hoa, phân chim và các chất hữu cơ khác. Nhờ đó, lớp đất ngay sát gốc cây giàu dinh dưỡng hơn ít nhất 50% so với khu vực xung quanh. Nhà thực vật học Stephen Blackmore từng ví khả năng này “hiệu quả hơn cả máng xối của nhiều ngôi nhà”.
-
“Chăm sóc” cây con: Thay vì phát tán hạt đi xa như nhiều loài khác, hạt coco de mer rơi ngay dưới gốc cây mẹ. Điều đặc biệt là cây non lại hưởng lợi từ điều này khi được tiếp cận trực tiếp với lớp đất giàu dưỡng chất đã tích tụ. Kaiser-Bunbury khẳng định: “Chúng tôi chưa từng biết loài nào khác có đặc tính này.”
Theo Vietnamnet, vào thời xa xưa, hạt của loại cây này thường thuộc tài sản của vua chúa. Chúng được dùng để bán với giá cao, hoặc trở thành món quà tặng quý giá trong giới thượng lưu. Các hoàng tử Trung Đông và thậm chí là hoàng đế La Mã Rudolf II từng ban tặng cả một gia tài cho ai tìm được loại hạt hiếm này.
Vào giữa thế kỷ 18, các nhà thám hiểm phát hiện loài này có cây cái và đực. Hạt Coco de mer mang hình dáng giống vòng ba thiếu nữ đến từ những cây cọ cái. Còn các cây đực có hoa giống bộ phận nhạy cảm của đàn ông. Theo một truyền thuyết, hai cây cái và đực có khả năng quan hệ với nhau trong những đêm giông bão. Nếu ai nhìn thấy cảnh này đều bị chết hoặc mù.
Vì sự độc đáo này, khi quân đội Anh đổ bộ lên đảo Praslin năm 1881, thiếu tướng Charles George Gordon tin chắc rằng mình đã tìm thấy vườn Địa đàng trong Kinh thánh. Theo ông, hạt cây Coco de mer cùng hoa của nó là trái cấm mà thượng đế đã ban cho Adam và Eva.
Theo Thương hiệu & Sản phẩm, hạt coco de mer từng được rao bán với giá từ 500 đến 2.000 bảng Anh, tương đương khoảng 17 đến hơn 71 triệu đồng mỗi hạt. Chính giá trị khổng lồ này đã biến chúng thành mục tiêu béo bở cho các tay săn trộm.
Trên thị trường chợ đen, coco de mer không chỉ được săn lùng vì hiếm mà còn bởi những lời đồn thổi về khả năng chữa bệnh và ý nghĩa tâm linh. Đây cũng là nguyên nhân khiến nhiều quần thể cây bị khai thác trái phép trong nhiều thập kỷ qua.
Hiện nay, số lượng coco de mer trong tự nhiên chỉ còn khoảng 8.000 cây trưởng thành, tập trung tại hai đảo Praslin và Curieuse của Seychelles. Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) đã đưa loài cây này vào Sách đỏ ở mức độ nguy cấp.
Chính quyền Seychelles và các tổ chức bảo tồn đã triển khai nhiều biện pháp để ngăn chặn tình trạng suy giảm, bao gồm:
-
Nhân giống tự nhiên và trồng bổ sung tại các khu bảo tồn.
-
Đưa coco de mer tới trồng tại các vườn bách thảo trên thế giới.
-
Sử dụng biện pháp mạnh như đặt hạt giống trong lồng sắt để tránh bị đánh cắp.
Những nỗ lực này cho thấy quyết tâm bảo vệ loài cây độc đáo bậc nhất hành tinh, vừa mang giá trị sinh thái, vừa gắn liền với văn hóa – tín ngưỡng địa phương.
