Doanh nghiệp bán xăng dầu sẽ được tự quyết định giá?

Công văn số 6718/VPCP-KTTH ngày 20 tháng 9 năm 2024 của Văn phòng Chính phủ về việc hoàn thiện dự thảo Nghị định thay thế Nghị định số 83/2014/NĐ-CP ngày 03/9/2014 của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu và các Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 83/2014/NĐ-CP do Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn ký nêu rõ: “Bộ Công Thương chủ trì, làm việc trực tiếp với các Bộ, cơ quan: Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư, Công an, Tư pháp, Nội vụ, Thanh tra Chính phủ, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam; Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam và các cơ quan liên quan để rà soát, thống nhất các nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Nghị định thay thế Nghị định số 83/2014/NĐ-CP ngày 03 tháng 9 năm 2014 của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu và các Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 83/2014/NĐ-CP…; nghiên cứu, rà soát, hoàn thiện một số nội dung liên quan đến cải cách thủ tục hành chính; bảo đảm khoa học, hợp lý, khả thi, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn và công tác quản lý nhà nước, hài hòa lợi ích của nhà nước, người dân và doanh nghiệp, cắt giảm thủ tục hành chính và đẩy mạnh phân cấp, phân quyền”.

Trao đổi cụ thể hơn về một số nội dung liên quan trong dự thảo Nghị định thay thế các Nghị định kinh doanh xăng dầu đang được Bộ Công Thương lấy ý kiến các Bộ ngành, Hiệp hội, bà Nguyễn Thuý Hiền – Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước – Bộ Công Thương cho biết, theo quy định hiện hành, mặt hàng xăng dầu là mặt hàng kinh doanh có điều kiện, khi tham gia thị trường các thương nhân cần phải đáp ứng, duy trì các điều kiện và thực hiện quyền và nghĩa vụ ở từng phân khúc mà thương nhân tham gia.

Đối với thương nhân phân phối, hiện nay phải đáp ứng và duy trì các điều kiện về cơ sở vật chất phục vụ hoạt động kinh doanh như: có 5 cửa hàng trực thuộc, 10 đại lý bán lẻ, có kho bể, phương tiện vận tải sở hữu hoặc thuê trên 5 năm,..

Về quyền, họ được mua xăng dầu từ các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu và thương nhân phân phối xăng dầu khác; Được kinh doanh xăng dầu theo hình thức giao lý cho hệ thống trực thuộc theo Luật Thương mại; kinh doanh theo phương thức nhượng quyền thương mại; bán lẻ tại các cửa hàng trực thuộc, bán cho các đơn vị trực tiếp sử dụng phục vụ sản xuất…

Về nghĩa vụ, thì họ phải chịu trách nhiệm về chất lượng, số lượng, giá bán trên hệ thống của mình; giám sát và chịu trách nhiệm về hệ thống đăng ký hệ thống, đăng ký thời gian bán hàng, tuân thủ các quy định về phòng cháy chữa cháy….

Tuy nhiên, theo Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước, thời gian qua bộc lộ một số điểm mà qua quá trình kiểm tra, thanh tra và điều tra, các cơ quan kiểm tra, thanh tra, điều tra đã chỉ ra. Cụ thể:

Việc cho phép thương nhân phân phối xăng dầu được mua xăng dầu của nhau tạo ra nhiều tầng nấc trung gian trong khâu phân phối (thị trường thứ cấp) làm tăng thêm chi phí trong khâu này là một trong những nguyên nhân dẫn tới chiết khấu tại khâu bán lẻ ở mức thấp, không khuyến khích doanh nghiệp bán xăng dầu ra thị trường.

Việc mua bán xăng dầu giữa các thương nhân phân phối xăng dầu với nhau trên thực tế khiến cho cùng một lượng xăng dầu đưa ra tiêu thụ trên thị trường nhưng đều nằm trong số liệu báo cáo tiêu thụ xăng dầu của nhiều thương nhân phân phối xăng dầu, tạo nên con số tiêu thụ "ảo" trên thị trường, gây khó khăn cho cơ quan quản lý nhà nước trong việc kiểm soát nguồn cung, điều tiết thị trường.

Việc thương nhân phân phối xăng dầu mua bán xăng dầu lẫn nhau như hiện nay, trên thực tế còn phục vụ mục đích kinh doanh tài chính của doanh nghiệp, tạo doanh thu cho thương nhân phân phối xăng dầu để chứng minh tài chính khi vay vốn ngân hàng, không đảm bảo đúng mục tiêu kinh doanh xăng dầu phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng của người dân.

Liên quan quyền mua bán xăng dầu giữa các thương nhân phân phối xăng dầu, Nghị định quy định thương nhân phân phối được mua xăng dầu từ các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu và được bán xăng dầu cho cơ quan, tổ chức, nhà máy để phục vụ sản xuất; cung ứng xăng dầu cho thương nhân bán lẻ xăng dầu. Như vậy các thương nhân phân phối không được mua bán xăng dầu với nhau. Về điều này bà Hiền cho biết:

Dự thảo Nghị định về kinh doanh xăng dầu đã xây dựng hệ thống phân phối xăng dầu với 3 cấp (phân khúc): Thương nhân đầu mối kinh doanh xuất nhập khẩu xăng dầu - Thương nhân phân phối xăng dầu - Thương nhân bán lẻ xăng dầu, đồng thời, Dự thảo quy định cụ thể về điều kiện, quyền và nghĩa vụ của thương nhân ở từng phân khúc. Mặt hàng xăng dầu là mặt hàng kinh doanh có điều kiện, khi tham gia thị trường các doanh nghiệp cần phải đáp ứng các điều kiện, thực hiện quyền và nghĩa vụ ở từng phân khúc mà doanh nghiệp tham gia.

Thực hiện ý kiến kết luận của các cơ quan kiểm tra, thanh tra, điều tra, giảm tầng nấc trung gian trong khâu phân phối xăng dầu như đã trình bày. Dự thảo Nghị định thiết kế theo hướng Bỏ quy định mua bán xăng dầu giữa các thương nhân phân phối xăng dầu với nhau, loại bỏ số liệu “ảo” về lượng xăng dầu tiêu thụ trên thị trường.

Qua đó giúp cho thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu tính toán chính xác được lượng xăng dầu tiêu thụ trong nước để mua từ các nhà sản xuất trong nước, nước ngoài phục vụ cho tiêu thụ trong nước; Cơ quan quản lý nhà nước xác định được chính xác nhu cầu tiêu thụ trong nước để thực hiện phân giao tổng nguồn hàng năm cho các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu thực hiện nhằm bảo đảm nguồn cung phục vụ tiêu thụ trong nước.

Vừa qua, Bộ Công Thương đã tổ chức Hội nghị trao đổi, thống nhất để hoàn thiện Dự thảo Nghị định thay thế các Nghị định về kinh doanh xăng dầu.

Tại hội nghị, các Bộ, ngành, cơ quan, đơn vị theo chức năng, nhiệm vụ được giao tập trung nghiên cứu góp ý, trao đổi và thống nhất các nội dung cụ thể như: Công bố giá xăng dầu; Cơ chế điều hành giá xăng dầu; Xử lý số dư Quỹ bình ổn giá xăng dầu; Nguồn kinh phí phục vụ mua thông tin giá sản phẩm xăng dầu thế giới để làm căn cứ cho các thương nhân đầu mối thực hiện tính toán; Nhiệm vụ khi nhận chuyển giao từ Bộ Tài chính; Quyền mua bán xăng dầu giữa các thương nhân phân phối xăng dầu; Sự cần thiết, vai trò của thương nhân phân phối trong hệ thống kinh doanh xăng dầu; Số ngày dự trữ lưu thông, cơ chế điều hành và quản lý xăng dầu dự trữ lưu thông…

Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nêu rõ, trong các văn bản quy phạm pháp luật, mặt hàng xăng dầu được xác định là mặt hàng kinh doanh chiến lược. Xăng dầu cùng với điện, khí đốt được coi là “bánh mì” của nền kinh tế.

Trong các văn bản quy phạm pháp luật từ trước đến nay đều quy định xăng dầu là mặt hàng kinh doanh có điều kiện. Chính vì vậy, những điều kiện nêu ra tại Nghị định này là vừa bảo đảm được cơ chế thị trường, vừa phải bảo đảm cơ chế quản lý của nhà nước. Đây là lần thứ 4 Bộ Công Thương tiến hành lấy ý kiến của các Bộ ngành cả bằng văn bản và lấy ý kiến trực tiếp, và cũng là lần thứ 4 trình lên Chính phủ dự thảo Nghị định sửa đổi từ Nghị định 83, Nghị định 95, Nghị định 80 để có được phương án hoàn hảo nhất, phù hợp nhất so với tình hình hiện nay.

Cho đến thời điểm này, theo báo cáo cáo của Ban biên soạn, Tổ biên tập, vẫn còn một số vướng mắc, mặc dù trong quá trình soạn thảo, Bộ Công Thương đã tuân thủ những quan điểm cơ bản trong Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị về Chiến lược phát triển năng lượng Việt Nam đến năm 2030 tầm nhìn 2050. Đó là thực hiện cơ chế quản lý đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu nhằm hướng tới mục tiêu góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước, vừa phải vận hành theo cơ chế thị trường, bảo đảm cạnh tranh lành mạnh và bảo đảm sự kiểm soát của Nhà nước nhằm góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, các chỉ số của nền kinh tế.