Người Bố Y (Bouyei) hiện có khoảng 3,5 triệu người, là dân tộc lớn thứ 10 trong 56 dân tộc được công nhận chính thức tại Trung Quốc. Họ nổi tiếng với nghề nhuộm sáp ong và thêu tay tinh xảo, cùng kho tàng phong tục vừa mộc mạc vừa độc đáo, phản ánh đậm nét thế giới quan của cộng đồng sinh sống nơi miền núi phía Nam.
Một đoàn tang lễ của người dân tộc Bố Y di chuyển qua vùng nông thôn (Ảnh: South China Morning Post).
“Mở đường” cho linh hồn người đã khuất
Tang lễ của người Bố Y gồm nhiều nghi thức, trong đó quan trọng nhất là nghi lễ “mở đường” do thầy cúng Mogong chủ trì. Suốt đêm, ông tụng kinh, kể lại cuộc đời người đã mất và hướng dẫn linh hồn họ sang thế giới bên kia.
Khi nghi lễ kết thúc, trống đồng được gõ chín tiếng, và ngôi nhà giấy tượng trưng cho linh hồn người chết được xuyên thủng một lỗ, biểu tượng cho việc linh hồn đã “mở đường” lên trời.
Nghi lễ “trộm heo” – tiếng cười giữa nỗi buồn
Ngay sau phần tụng kinh, tang lễ bước vào nghi thức “trộm heo”, được xem là điểm nhấn độc đáo nhất. Một con heo nhỏ chỉ vài cân được cho vào bao vải và treo trên xà ngang phía trên quan tài bằng những nút thắt phức tạp.
Một con lợn nhỏ, thường chỉ nặng vài cân, được chuẩn bị trước để phục vụ cho nghi lễ (Ảnh: South China Morning Post).
Khi thầy Mogong đọc đến đoạn “trộm heo”, người con rể lớn trong nhà sẽ bước ra, tìm cách tháo nút để lấy con heo xuống. Trong khi anh ta loay hoay gỡ dây, những người phụ nữ trong tang quyến lại bôi tro đen lên tay, vừa trêu chọc, đánh nhẹ, tát đùa, khiến cả đám tang vang lên tiếng cười rộn ràng.
Một số chàng rể “cao tay” thì chuẩn bị dao sẵn, thậm chí “lót tay” cho thầy Mogong để nhận được ám hiệu, cắt dây thật nhanh và giành được “chiến lợi phẩm” – con heo nhỏ, xem như phần thưởng của nghi lễ.
Tiễn biệt bằng tiếng cười – triết lý nhân văn của người Bố Y
Nguồn gốc chính xác của nghi thức này không được ghi chép rõ, nhưng người Bố Y tin rằng “trộm heo” giúp xua tan không khí u buồn, mang lại niềm vui, tiếng cười để người sống vơi bớt đau thương, tiễn đưa người đã khuất bằng tâm thế nhẹ nhõm và tươi sáng hơn.
Không chỉ có “trộm heo”, người Bố Y còn giữ tục “báo tang” độc đáo. Khi chọn được ngày làm lễ, gia đình sẽ cử những chàng trai trẻ đi báo tin cho họ hàng, bạn bè. Dù đã ăn no ở nhà, họ vẫn phải ăn ít nhất nửa bát cơm ở mỗi nơi ghé qua, như một cách chia sẻ bữa cơm cuối cùng với người đã mất.
Lễ rước trong đám tang của người dân tộc Bố Y có sự tham gia của cả nam và nữ, là một sự kiện tràn ngập sắc màu (Ảnh: South China Morning Post).
Tang lễ của người Bố Y cho thấy một triết lý nhân sinh dung dị mà sâu sắc: cái chết không phải là dấu chấm hết, mà là một hành trình sang thế giới khác, nơi người đi được tiễn bằng tiếng cười và tình yêu thương.
Giữa núi rừng Quý Châu, tiếng trống đồng, tiếng cười đùa trong tang lễ vẫn vang lên minh chứng cho một nền văn hoá biết hòa trộn giữa tín ngưỡng, hài hước và lòng nhân hậu.
