Tuần qua, thị trường ghi nhận sự biến chuyển tích cực. Có được kết quả này là nhờ những chỉ đạo, điều hành đúng đắn, quyết liệt của Chính phủ, động thái mạnh tay của Ngân hàng Nhà nước. Thế nhưng, việc đưa thị trường vàng trong nước vào thế ổn định vẫn là bài toán lớn, mà Ngân hàng Nhà nước đang lắng nghe chuyên gia để tìm kiếm giải pháp phù hợp.
PV đã có cuộc trao đổi với luật sư Lê Cao, luật sư Điều hành Công ty luật FDVN, Đoàn luật sư TP Đà Nẵng xoay quanh những giải pháp về vấn đề pháp lý nhằm góp phần ổn định thị trường vàng.
PV: Cơn sốt vàng như thời gian gần đây có phải hiện tượng đáng báo động không? Vì sao, thưa luật sư?
Luật sư Lê Cao: Thời gian qua, người dân đua nhau mua vàng khi tăng giá, rồi khi giá xuống thấp đua nhau mua vàng, có những trường hợp xếp hàng, đợi chờ bốc số để mua là hiện tượng bất thường của thị trường vàng.
Trong bối cảnh thị trường bất động sản, chứng khoán biến động, nhiều người có nguồn tiền tiết kiệm chuyển xu hướng tích trữ vàng để mong an toàn tài sản cũng là tâm lý bình thường.
Khi tiền không đưa vào đầu tư lưu thông thì cần được bảo toàn. Bảo toàn mà còn muốn hy vọng có lãi nữa thì nhiều người tin rằng giữ vàng sẽ tăng giá trị hơn là gửi ngân hàng vì lãi suất thấp, lạm phát. Bên cạnh đó sự thiếu ổn định về tình hình kinh tế chính trị thế giới khiến việc giữ USD cũng không đảm bảo hiệu quả cả an toàn tài chính và lợi ích phát sinh.
Do đó, người dân dự trữ vàng, hoặc có tiền, tài sản quy ra vàng mà dự trữ là điều mừng. Nhưng nếu không phải là dự trừ tài sản mà tham gia thị trường vàng như cuộc chơi đỏ đen bị thao túng thì đó là điều đáng lo ngại.
Chính phủ đang tìm các giải pháp bình ổn giá vàng và có nhiều kết quả tích cực. Theo tôi, chúng ta cần tạo ra nhiều kênh nhập khẩu và phân phối vàng với sự giám sát chặt chẽ của Ngân hàng Nhà nước, xem lại cách thức cho phép nhiều chủ thể hơn tham gia vào hoạt động nhập khẩu vàng miếng, vàng nguyên liệu để nguồn cung trên thị trường luôn luôn đảm bảo nhu cầu của người dân.
Hiện tượng xếp hàng mua hàng hóa xa xỉ như vàng thực là bất thường, đáng phải mừng vì chứng tỏ dân nhiều tiền, nhiều của nên mua vàng cất trữ. Nhưng ở góc độ khác cũng cần cẩn trọng ở chỗ mua vàng không phải để giữ tài sản mà đang tham gia vào chuỗi buôn bán kiếm lời thì dễ rơi vào vòng xoáy bị thao túng.
Hiện tượng găm vàng, thao túng giá vàng dường như đang xuất hiện, bởi lợi ích quá lớn trong thời gian ngắn có thể khiến các cá nhân, doanh nghiệp khống chế sự lên xuống của vàng, trục lợi và kiếm lời.
Nếu họ dùng hình thức mua bán giả để tạo cung cầu giả, lôi kéo, kết nối ngầm với nhau găm vàng, đợi giá lên các đợt đỉnh mới bán ra nhằm thu lợi sẽ gây những ảnh hưởng tiêu cực cho thị trường tài chính, ảnh hưởng đến nền kinh tế.
PV: Chế tài về vấn đề kiểm soát thị trường vàng hiện nay thế nào?
Luật sư Lê Cao: Hiện nay, vàng không phải là một loại hàng hóa thuộc danh mục hàng hóa, dịch vụ thực hiện bình ổn theo Luật giá 2012 đang có hiệu lực, cũng như Luật giá năm 2023 sẽ có hiệu lực từ ngày 01/7/2024 sắp tới, do đó không có cơ sở để xử lý về hành vi đầu cơ theo Điều 196 Bộ luật Hình sự 2015.
Cần có các giải pháp chính sách vĩ mô và vi mô phù hợp để điều chỉnh và kiểm soát thị trường vàng, làm sao vừa ngăn chặn buôn lậu vàng nhưng cũng không tạo ra sự kết nối khó khăn với giá vàng thế giới, bởi tính cá biệt, sự khác thường về giá vàng của Việt Nam với thế giới sẽ tạo ra các thói quen không tin tưởng vào thị trường, tâm lý của người dân bị xao động và dễ rơi vào vòng xoáy thao túng.
Hành vi thao túng thị trường vàng thông qua việc câu kết thổi giá, găm hàng, tạo ra cung cầu giả, làm rồi rối loạn thị trường vàng để trục lợi hiện nay pháp luật chưa có quy định xử lý một cách cụ thể.
Tác hại của hành vi thao túng thị trường vàng cũng có những hệ lụy rất tiêu cực giống như thao túng thị trường chứng khoán, thế nhưng các hành vi thao túng này luật chưa có quy định cấm cụ thể.
Bộ luật hình sự cũng chưa quy định xử lý đối với hành vi thao túng thị trường vàng hay thao túng thị trường bất động sản, do đó cơ cở pháp lý để xử lý mạnh các hành vi này chưa có, hiệu quả xử lý trách nhiệm vì thế khó khăn.
Hành vi thao túng thị trường hiện mới chỉ xử lý trách nhiệm hình sự đối với hành vi thao túng thị trường chứng khoán quy định tại Điều 211 Bộ luật hình sự 2015. Các hành vi thao túng thị trường vàng dù có dấu hiệu có thể nhận biết nhưng chưa có quy định xử lý trách nhiệm hình sự. Do đó, về trách nhiệm pháp lý chế tài liên quan đến quản lý hoạt động kinh doanh vàng hiện nay chỉ có thể xử lý các hành vi vi phạm về kinh doanh vàng theo quy định tại Điều 19 Nghị định 24/2012/NĐ-CP. Trong các hành vi vi phạm liệt kê tại Điều 19 này không có hành vi thao túng thị trường vàng.
PV: Nói như vậy cũng đồng nghĩa rằng những rủi ro pháp lý là có thể xảy ra. Vậy, người dân cần lưu tâm điều gì?
Luật sư Lê Cao: Trước tình thế thị trường vàng chuyển động bất thường như hiện nay có thể là hiện tượng nhất thời, giá vàng ở Việt Nam không phản ảnh được giá vàng chung của thế giới, do đó, đối với người dân đầu tư vàng cần cẩn trọng để tránh rủi ro tài chính và cần lưu tâm một số vấn đề như:
Thứ nhất, cần đối chiếu, so sánh giá vàng ở Việt Nam với biến động của giá vàng thế giới và xu hướng tài chính, tiền tệ, tác động của thị trường vàng thế giới qua các diễn biến chính trị kinh tế thế giới.
Thứ hai, vàng là hàng hóa đặc biệt có ý nghĩa cao về giá trị dự trữ tài sản, việc sinh lời phụ thuộc vào các yếu tố tài chính, tiền tệ và bị ảnh hưởng bởi các thị trường khác như chứng khoán, bất động sản, giá trị đồng USD. Do đó hạn chế đầu tư tất tay hết vào vàng vì sẽ có nhiều rủi ro nếu vàng bị rớt giá. Nếu là cất trữ tài sản thì lại khác, nhưng bị cuốn theo thị trường, đầu tư tất tay rủi ro sẽ khó kiểm soát được.
Thứ ba, nguồn tài chính mua vàng cần là tiền sẵn hoặc các nguồn tiết kiệm mà không phải là các khoản vay tín dụng, nếu không giá vàng biến bất thường sẽ vừa phải gánh lãi vay vừa chịu rủi ro về giá, khi đó thiệt hại sẽ rất lớn.
Cần bổ sung quy định nghiêm cấm các hành vi thao túng thị trường vàng
PV: Ở góc độ pháp lý, theo ông, giải pháp lành mạnh hóa thị trường vàng hiện nay cần tập trung những điểm mấu chốt nào?
Luật sư Lê Cao: Ở góc độ các nhà quản lý, ngoài việc can thiệp bằng các giải pháp bình ổn như hiện nay, thì cần có một số giải pháp cụ thể:
Một là, cần bổ sung quy định nghiêm cấm các hành vi thao túng thị trường vàng, nếu không hiện tượng móc nối của doanh nghiệp, tạo sốt vàng ảo, kéo người dân vào thị trường bất ổn để trục lợi sẽ gây ảnh hưởng không chỉ thị trường vàng mà còn thị trường tiền tệ và các thị trường khác như bất động sản, chứng khoán và nền kinh tế nói chung.
Nếu tài sản dự trữ và các dòng tiền đều đổ vào vàng, nguồn tài chính không được đưa vào chuyển động của hoạt động sản xuất kinh doanh, không được lưu thông trong nền kinh tế thì hệ lụy về suy thoái kinh tế - tiền tệ sẽ xảy ra.
Theo Nghị định số 24/2012/NĐ-CP, trong các hành vi được xác định vi phạm còn thiếu hành vi liên quan đến thao túng thị trường vàng, các vấn đề về điều kiện, giải pháp quản lý hoạt động kinh doanh vàng, giải pháp bình ổn thị trường vàng cũng cần được hoàn thiện. Hơn nữa, cần có quy định rõ để xử lý chế tài đối với hành vi thao túng thị trường vàng.
Hai là, có các giải pháp pháp lý để đảm bảo nguồn cung vàng tới thị trường, chủ động và sẵn sàng cung ứng nguồn vàng khi người dân cần để đảm bảo không tạo ra cảm giác, tâm lý của thị trường khan hiếm nguồn vàng.
Có một số hạn chế về nhập khẩu vàng, kinh doanh vàng miếng hiện nay tác động tới nguồn cung vàng, do đó cần những giải pháp mở rộng chủ thể được nhập khẩu, kinh doanh vàng miếng nhưng vẫn giữ trong sự kiểm soát. Nếu thị trường vàng ổn định và không tạo ra dấu hiệu khan hiếm, người dân sẽ không lo lắng dự trữ hoặc đầu cơ vàng, không bị các mối lợi ảo chi phối.
Bình ổn thị trường vàng là rất cần thiết để kéo vàng từ trong dân ra, đưa tiền vào dòng chảy của nền kinh tế. Thế nhưng, các giải pháp cấm cản đối với thị trường vàng cũng ở mức giới hạn ngăn ngừa các hành vi sai trái ảnh hưởng đến thị trường.
Trong dài hạn, để thực sự làm cho người dân không còn đổ tiền vào vàng đầu tư hay cất giữ, thì các thị trường khác như bất động sản, chứng khoán, các hoạt động sản xuất kinh doanh phải là nơi đầu tư an toàn để họ sẵn sàng tung tiền. Một khi dòng tiền được tự mỗi người dân đưa vào dòng chảy của nền kinh tế thì nền kinh tế sẽ mạnh mẽ phát triển.
Tâm lý hiện nay là các thị trường khác, môi trường kinh doanh khác chứa những rủi ro, và nhiều người dồn tiền vào vàng.
Vì vậy, thị trường vàng bình thường trở lại, cần giải pháp tổng thể. Để giảm tải cho cơn sốt vàng, thì các thị trường tài chính, chứng khoản, bất động sản … phải phát triển ổn định lành mạnh và tạo ra nhiều giá trị cũng như niềm tin cho nhà đầu tư.
Do vậy, việc kết hợp nhiều giải pháp pháp lý, giải pháp kinh tế xã hội đồng bộ để hướng các thị trường vào dòng chuyển động an toàn minh bạch và gây dựng được lòng tin đầu tư thì sẽ tạo nên động lực lớn cho nền kinh tế trong thời gian tới.
PV: Xin cảm ơn ông!
